Cechy charakterystyczne i typy powieści

Jak podaje Wikipedia, powieść to - gatunek literatury pięknej, utwór narracyjny, opisujący zwykle rozbudowany ciąg zdarzeń.

Jak łatwo zdefiniować powieść? Otóż gatunek ten charakteryzuje się następującymi cechami:

1. Jest pisany prozą 

2. Zawiera liczne dialogi.

3. Zawiera opisy akcji oraz opisy natury przedstawionej w utworze

4. Jest podzielony na rozdziały

5. Posiada anonimowego narratora, który zazwyczaj jest wszechwiedzący

6. Fabuła powieści jest wielowątkowa, liniowa  chronologiczna, chyba że autor powieści mowę zależną

Ze względu na rodzaj narracji wyróżniamy 3 podstawowe typy powieści

Podział ten stworzony został przez Franza Karla Stanzela.

1. Powieść auktorialna - w powieści tej narrator komentuje wydarzenia, ale nie jest bohaterem utworu a między nim i światem przedstawionym  istnieje dystans.
2. Powieść pierwszoosobowa - narrator występuje w świecie przedstawionym w tym samym miejscu i czasie co bohaterowie powieści. Narrator opowiada o tym co przeżył, ale wie więcej od pozostałych bohaterów.
3. Powieść personalna - bohater opowiada o zdarzeniach, a typowego narratora trudno w tekście rozpoznać. Powieść taka nie zawiera komentarzy związanych z działaniami bohaterów.

Cechy powieści

Podział powieści ze względu na formę:

1. Powieść epistolarna - powieść pisana w postaci zbioru listów
2. Powieść dialogowa - nieposiadająca opisów i fragmentów narracyjnych, pisana w formie dialogów
3. Powieść rzeka - zbiór minipowieści pisanych w porządku chronologicznym
4. Powieść szkatułkowa - pisana w formie opowiadań z pozoru ze sobą nie związanych np. opisujących tą samą historię z punktu widzenia różnych narratorów
5. Powieść strumień świadomości - stanowiąca zapis myśli i odczuć.

Gatunki szczególne:

1. Powieść tendencyjna - pisana po to, by udowodnić z góry narzuconą tezę.
2. Powieść traktat - pisana w celu przekazania  światopoglądu i treści filozoficznych.
3. Powieść edukacyjna - służąca przekazaniu wiedzy w formie opowiedzenia pewnej historii.
4. Powieść parabola - ma na celu symboliczne przedstawienie pewnej tezy.
5. Powieść biograficzna - biografia danej osoby zapisana w formie powieści.
6. Powieść z kluczem - powieść w której podobieństwo osób i zdarzeń do autentycznych występujących w rzeczywistości jest zamierzone.

Podział powieści ze względu na tematykę:

•  Społeczno-obyczajowa - najważniejsza odmiana powieści realistycznej. Opisuje dzieje narodów, rodzin, grup społecznych itp.
•  Łotrzykowska - romans awanturniczy. Przedstawia dzieje przebiegłego włóczęgi i oszusta.
•  Psychologiczna - głównym tematem są przeżycia wewnętrzne bohatera, jego emocje i relacje ze światem.
•  Sentymentalna
•  Przygodowa - główny gatunek powieści XVIII wieku. Fabułą są historie rozgrywające się w czasie dalekich podróży.
•  Marynistyczna - skoncentrowana na tematyce morza, marynarzy i morskich wojen.
•  Fantastyczna - świat przedstawiony powieści odbiega od rzeczywiście występującego w danej kulturze. Podwalina mi są baśnie, watki ludowe a także naukowe i techniczne przewidywania.
•  Gotycka - uprawiana szeroko w XVIII i XIX wieku łączy elementy grozy i tajemniczości. Związana z zamkami, klątwami  szaleństwem.
•  Historyczna - korzenie jej sięgają starożytności. Opisuje wątki historyczne.
•  Fantastyczno-naukowa
•  Sensacyjna - wywodząca się ze średniowiecznych rycerskich romansów. Charakteryzuje ją szybka akcja i nieoczekiwane jej zwroty.
• Kryminalna - skoncentrowana wokół zbrodni, dochodzeń i ujawnienia sprawcy.
• Produkcyjna - poświęcona tematyce socjalistycznej przebudowy kraju. Ukształtowała się w ZSRR.

Jak widać powieści mogą występować pod różnymi postaciami i w różnej formie, dzięki temu mamy to szczęście, że nasz wybór jest dosłownie nieograniczony. Powieść powieści nierówna. W każdej znajdziemy inny świat przedstawiony, inny rodzaj narracji i tematyki.